Franse sporen in Berlijn – Hugenoten en een schitterend uitzicht

De Franse kerk, het Hugenotenmuseum en vooral ook de Franse domtoren op de Gendarmenmarkt zijn zeker een bezoek waard. En.... wees er snel bij!

Wist je dat zo`n 300 jaar geleden een kwart van de Berlijnse bevolking de Franse nationaliteit bezat? Het waren Hugenoten, Franse geloofsvluchtelingen die vanaf 1685 in groten getale richting Pruisen vluchtten.

Nog tot aan het begin van deze zomer kun je je onder andere hierover in het Hugenotenmuseum op de Gendarmenmarkt informeren. Daarna gaat met museum dicht, misschien wel voor drie jaar, volgens de ontvangstdame in het museum. „Het is nog onbekend voor hoe lang precies, maar het museum wordt compleet verbouwd. Er wordt andere een extra etage in onze ruimtes gebouwd, dat kost veel tijd.“

blog-hugenoten-blik-op-televisietoren-van-binnenuit

Geen multimedia, geen wc

Om eerlijk te zijn: ik kan me goed voorstellen dat de verbouwing van het museum een verbetering gaat worden. Want de geschiedenis van de Franse Hugenoten in Berlijn is reuze spannend, maar het huidige museum is dat eerlijk gezegd..... niet. In een tiental ruimtes liggen in glazen vitrines documenten, bouwtekeningen en eeuwenoude bijbels te verstoffen, terwijl aan de wanden schilderijen en zwartwit-foto`s de geschiedenis van de Hugenoten in Berlijn vertellen.

Het is opvallend hoe snel je, of in ieder geval: ik, aan moderne musea, met audioguides, multimedia en veel actieve deelname went. Dat alles ontbreekt in het Hugenotenmuseum, evenals wc`s. „We krijgen zo`n tien bezoekers per dag“, vertelt de ontvangstdame. Tja, ik begrijp het.

blog-hugenoten-bijbel-calvijn

Verbod op calvinisme

Ondanks de wat suffe tentoonstelling is het zeker interessant om te weten waarom er überhaupt een Hugenotenmuseum in Berlijn bestaat. De Hugenoten waren Franse geloofsvluchtelingen, die naar Pruisen kwamen, nadat de Franse Koning Lodewijk de Veertiende in 1685 de hervormde kerk had verboden. Wie niet katholiek was, dreigde onder de guilloutine te eindigen. Hoewel het verlaten van Frankrijk zelfs een tijdlang niet was toegestaan, vluchtten de Hugenoten in alle windrichtingen: naar Engeland, Nederland, Zwitserland en Duitsland.

In het huidige Duitsland, in het bijzonder in Berlijn en in Brandenburg, de regio rondom Berlijn, waren de Hugenoten welkom. De pruisische keurvorst Frederik Willem de Grote was een tolerant man. Hij ondertekende in 1685 het zogenaamde edict van Potsdam, waarin hij vastlegde dat de Hugenoten zich hier mochten vestigen . Frederik Willem de Grote deed dit overigens niet uitsluitend uit naastenliefde. Het Pruisische land rondom Berlijn was na de Dertigjarige Oorlog leeg en verwoest, en moest opnieuw ontwikkeld worden. De Hugenoten, calvinistische, harde werkers, waren daarbij welkom. Ze vestigden zich niet alleen in Berlijn, maar ook in Brandenburg, waar ze onder andere hielpen bij de ontginning van de Oderbruch, een tot dan toe moerassig stuk grond ten westen van de Oder-rivier, vandaag de dag een vruchtbaar landbouwgebied ten oosten van Berlijn.

blog-hugenoten-kerk

Een kwart van de bevolking Franstalig

De tolerantie van Frederik Willem de Grote raakte snel bekend onder de Hugenoten. Deze stroomden in groten getale richting het oosten. Rond 1700 woonden maar liefst 20.000 Fransen in Berlijn. Dat lijkt niet veel....? Toch wel, destijds was dat een kwart van de bevolking!

Tot op de dag van vandaag zijn er Franse sporen in Berlijn terug te vinden. Denk aan namen zoals de Französische Straße, de Gendarmenmarkt (gens d´armes; hier bevond zich ooit een kazerne) en Franse namen zoals de bekende negentiende eeuwse schrijver Theodor Fontane (de apotheek waar hij een tijd lang werkte is te bezichtigen in het Bethanienhaus in Kreuzberg). Ook zijn er nog enkele redewendingen uit het Frans in het berlinerisch bewaard gebleven. Berlijners zeggen bijvoorbeeld Muckefuck tegen slechte koffie (komt van mocca faux). En als een Berlijner je kop niet meer kan uitstaan, zegt hij: „Ich ertrage deine Visage nicht mehr.“

blog-hugenoten-blik-op-gendarmenmarkt

Französische Friedrichstadtkirche

Om de Fransen voor hun bijdrage aan de Pruisische samenleving te bedanken, liet Frederik II op de Gendarmenmarkt tussen 1780 en 1785 een domtoren bouwen. De dom kwam direct naast de Franse kerk (Französische Friedrichstadtkirche) te staan, die al veel eerder werd gebouwd, namelijk tussen 1701 en 1705. In deze nuchtere protestantse kerk (gratis toegankelijk, ingang aan de westkant van de Gendarmenmarkt) worden tot op de dag van vandaag Franstalige diensten gehouden, die goed bezocht worden, onder andere door de franstalige Afrikaanse gemeenschap in Berlijn. De Franse kerk en de Franse Dom zijn weliswaar via een gang met elkaar verbonden, maar ze hebben in principe niets met elkaar te maken.

De Franse Dom is eigenlijk ook helemaal geen dom, omdat hij nooit is ingewijd. Het gebouw dient puur ter decoratie. De naam is gedeeltelijk uit taalverwarring ontstaan: in het Frans betekent Dome zoiets als koepel – dit werd verbasterd tot het Duitse Dom. Overigens werd de Franse dom op 7 mei 1944 tijdens luchtaanvallen door de geallieerden zwaar beschadigd. Tussen 1981 en 1987 werd de dom –in DDR-tijden dus- gerestaureerd, zodat ze tijdens de viering van het 750-jarige bestaan van Berlijn in 1987 weer voor het publiek geopend kon worden.

blog-hugenoten-in-de-koepel

Vijftien centimeter

Wie de dom wil bezichtigen, kan voor drie Euro een kaartije kopen om de honderden traptreden naar de koepel te beklimmen. Uiteindelijk zie je op 40 meter hoogte een indrukwekkend carillon, bestaande uit 60 zware klokken. Hier bevindt zich ook een brede balustrade aan de buitenkant, waar je compleet om de koepel heen kunt lopen. De balustrade biedt een schitterend panorama op bijvoorbeeld de Televisietoren, de Potsdamer Platz, en op de enige echte échte domkerk van Berlijn: de Berlin Dom op het Museumeiland.

Overigens liet Frederik II op de zuidkant van de Gendarmenmarkt naast de Duitse kerk voor de ´eigen bevolking´ nog een tweede, `Duitse´ domtoren bouwen. De gebouwen zijn praktisch identiek. Het belangrijkste verschil: de Duitse dom is vijftien centimeter hoger.

blog-hugenoten-carillon

Bezoekersinformatie

 

Franse dom:

Januari en februari: 12:00 – 17:00 uur

April tot oktober: 10:00 – 19:00 uur

 

Tickets:

Volwassenen 3 Euro

Kinderen tot 14 jaar 1 Euro

 

Hugenotenmuseum:

Dinsdag – zaterdag: 12:00 – 17:00 uur

Zondag: 11:00 – 17:00 uur

Maandags gesloten

 

Tickets:

Volwassenen 3,50 Euro

Scholieren 1 Euro

Gezinskaart 7 Euro

 

Openbaar vervoer:

U2, halte Französische Straße

blog-hugenoten-blik-op-televisietoren

Geplaatst in Tips en getagd met , , .

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *