Als geograaf kan ik het natuurlijk niet laten om eindelijk eens het middelpunt van de Duitse hoofdstad op te zoeken. Ik kom terecht in een geschiedenis van nazi`s, Turken, Mitte en Kreuzberg.
Bijna elke Berlijn-bezoeker gaat een keertje naar Checkpoint Charlie (en is daarna meestal zwaar teleurgesteld, maar dat terzijde). De kans is groot dat je dan uitstapt op metrostation Kochstraße. Sommige bezoekers verlaten de metro echter één halte eerder: station Stadtmitte. Mooie naam! Zou het hier dan zijn, hét middelpunt van de Duitse hoofdstad? Eenmaal bovengronds heeft het er alle schijn van: je bevindt je op één van de drukste en bekendste straten van Berlijn, de Friedrichstrasse. Stadtmitte, dit moet het middelpunt van de stad zijn! Nee dus, het geografische middelpunt ligt een stukje zuidelijker. Maar daarover zometeen meer.
Metrostation Stadtmitte in... het centrum van Berlijn
De muizentunnel
Station Stadtmitte werd in 1908 geopend. De U2-lijn diende als verbinding tussen de drukte van de Potsdamer en Leipziger Platz, richting de oostelijker gelegen Alexanderplatz. In 1923 kwam vervolgens de noord-zuid verbinding van de U6 gereed. Deze metrolijn kruist hier de U2. Tja, en nu wordt het ingewikkeld: in 1908, bij de opening van de U2, heette dit station Friedrichtstraße. Het tweede station aan de U6 heette Leipziger Straße. Beide stations werden (en zijn nog altijd) met elkaar verbonden via een ondergrondse, 160 meter lange voetgangerstunnel: de zogenaamde Mäusetunnel. De twee nabijgelegen stations met verschillende namen hoorden eigenlijk bij elkaar, daarom werden ze vanaf 1924 beiden station Friedrichstraße genoemd.
Een nieuwe naam door de nazis
Kort daarop kwamen de nazi`s aan de macht.... In 1936 vonden de Olympische Spelen in Berlijn plaats. Albert Speer, de nazi-architect die de Duitse hoofstad compleet mocht ombouwen, had allerlei gigantomane plannen voor het toekomstige Germania, die echter niet binnen enkele jaren uit te voeren waren. Duidelijk was in ieder geval wel: Berlijn had een grootstedelijke uitstraling voor al haar bezoekers tijdens de Spelen nodig, de hoofdstad van het toekomstige Duizendjarige Rijk moest urbaniteit uitstralen. Daarom doopten de nazi`s beide stations op 1 februari 1936 om tot station Stadtmitte. Tot op de dag van vandaag is de naam gebleven....
Langs Axel Springer naar de Alexandrinenstraße
Geografisch gezien ligt het middelpunt van Berlijn echter een stuk zuidelijker. Wie zin heeft, kan vanaf station Stadtmitte te voet in een half uurtje de plek bereiken. Via Checkpoint Charlie kun je bijvoorbeeld door de Zimmerstraße, waar de Muur stond, langs het gigantische kantoorcomplex van de Axel Springer-Verlag lopen (uitgever van onder andere boulevardkrant BILD). Daarna gaat het verder over de Oranienstraße tot aan de Alexandrinenstraße. Deze buig je af richting het zuiden.
Sportvelden langs de Alexandrinenstraße in Kreuzberg
Je loopt nu door een onspectaculair, maar typisch stuk Kreuzberg: aan je rechterhand zie je jaren-zeventig-flats, sociale woningbouw, voor een groot deel bewoond door Turkse Berlijners. De parkeerplaatsen staan vol met oudere auto`s, her en der een bestelbusje, een oude camper, een bouwkeet met Arabische graffiti. Aan je linkerhand ligt een groot complex met sportvelden. Op de achtergrond is tussen de kale bomen door een grote kerk in de Wassertorstraße te zien.
En dan gebeurt het.
Links! Ja, daar links naast het voetpad, op de hoek van de Alexandrinenstraße, tegenover een school waar moeders met hoofddoekjes hun kinderen van school afhalen, daar bevindt zich, op vier stenen stelen, een kleine marmeren plaat met daarop een plattegrond.
Het middelpunt van Berlijn!
Deze marmeren plaat bevindt zich op het geografische middelpunt van Berlijn. Tsjonge!
Voorbijgangers lopen door de miezerregen en verbazen zich waarschijnlijk over mijn aandacht voor de geschat 30 centimeter brede stenen plaat, die zich zo laag bijdegronds bevindt, dat een doorsnee passant het ding óf überhaupt niet ziet, óf in ieder geval niet zo maar kan ontcijferen.
Aber was soll`s, op deze plek bevindt zich het geografische centrum van de Duitse hoofdstad. Joechoe! Voor de freaks onder ons: 52 graden, 30 minuten en 10,4 seconden noordelijke breedtegraad, 13 graden, 24 minuten en 15,1 seconden oostelijke lengtegraad.
Tja, daar sta je dan. De moeders met kinderen zijn inmiddels verdwenen. Een meter links van de gedenkplaat ligt een hondedrol. De miezerregen verandert in een stevige bui. Tijd om naar huis te gaan.
Flats in de omgeving van het geografische middelpunt van Berlijn
School nabij het geografische middelpunt van Berlijn