Op bezoek bij de bondspresident – Rondleiding in Schloss Bellevue

In februari 2017 kiest de Duitse Bundesrat een nieuwe bondspresident. Midden in Berlijn ligt Schloss Bellevue, het paleis waar het Duitse staatshoofd zijn werkruimtes heeft. Tijdens een mooie novemberdag kreeg ik samen met een groep collega-stadsgidsen een rondleiding door het paleis.

Blik op Schloss Bellevue met in het centrum de trappen waarop de bondspresident staatsgasten ontvangt

Schloss Bellevue werd in 1785 voor de Pruisische vorst Ferdinand von Preussen gebouwd. Het witte hoofdgebouw met twee zijvleugels heeft een neoclassicistisch ingangsportaal. Daarvóór bevinden zich de trappen waarop buitenlandse staatsgasten zoals Barack O`bama en koning Willem-Alexander door de Duitse bondspresident worden ontvangen. Nóg heet de deze persoon Joachim Gauck, maar op 12 februari 2017 kiest de Duitse Bundesrat hoogstwaarschijnlijk Frank-Walter Steinmeier, de huidige minister van buitenlandse zaken, tot nieuwe bondspresident.

Wie wil weten of het staatshoofd zich in Duitsland of buiten de landsgrenzen bevindt, hoeft alleen maar naar de vlag op het dak van Bellevue te kijken, de zogenaamde Standarte. Is de vlag te zien, dan bevindt zich de bondspresident binen de republieksgrenzen. Is de vlag weg, dan is de bondspresident elders op de wereld. Dit komt behoorlijk nauw: op het moment dat de president in zijn vliegtuig de Duitse bodem verlaat, belt de piloot om door te geven dat de vlag gestreken moet worden. Dat wordt dan meteen uitgevoerd, ook midden in de nacht.

Wederopbouw in de jaren vijftig en zestig

Tijdens de Tweede Wereldorlog werd Bellevue zwaar beschadigd. In de jaren ´50 en ´60, tijdens de opdeling van Berlijn, werd het paleis herbouwd. Daarna was het lange tijd de tweede ambtsplaats voor de Duitse bondspresident. De eerste locatie bevond zich in de toenmalige hoofdstad Bonn. Sinds 1998, na de Duitse hereniging, is Bellevue weer de belangrijkste locatie. De Duitse bondspresident woont hier echter niet. In de villawijk Dahlem in het zuidwesten van Berijn staat een de bondspresident een ambtswoning ter beschikking.

Het gastenboek in Schloss Bellevue met daarin vriendelijke woorden van de Estse minister-president

Estse ministerpresident in het gastenboek

Eenmaal binnen in de centrale ontvangsthal valt rechts, aan de muur bevestigd, de stenen plaat op waarin aan het begin van de bouw van het paleis in 1785 wordt herinnerd. De gegraveerde plaat werd pas twaalf jaar geleden in de catacomben van het paleis, onder een laag stof, teruggevonden. Lange tijd ging men ervan uit dat de plaat tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren was gegaan.

Links achterin de ruime ontvangsthal staan een stoel en een bureau, waaraan elke bezoekende staatsgast plaatsneemt, om zijn of haar naam in het gastenboek op te schrijven.

Op de dag van mijn bezoek ligt het boek opengeslagen op de pagina van de Estse minister-president, die de dag ervoor op bezoek was. `Deeply moved by our visit to our biggest ally`, staat er op de pagina geschreven. Veel Esten zijn bang voor buurland Rusland, zeker in deze dagen waarin de nieuwe Amerikaanse president Trump laat doorschemeren de NAVO niet zo heel belangrijk te vinden.

Militaire erewacht

Het paleis bestaat uit een aaneenschakeling van salons, ontvangstruimtes en diner- en balzalen. Het gebouw maakt een vrij nuchtere indruk. De muren zijn bekleed met geleende kunst. Èèn van de spannendste schilderijen vind ik een doek met een afbeelding van Berlijn van de Joodse Max Liebermann, ooit president van de Pruisische Academie der Kunsten, later door de nazi`s uit zijn functie verdreven.

In deze kamer ontvangt de bondspresident zijn gasten voor een gesprek. Hier zaten onder andere koning Willen Alexander en president Barack O`Bama

Schloss Bellevue is de plek waar de bondspresident zijn staatsgasten met alle egards ontvangt. In de parkachtige tuin van het paleis neemt hij met zijn buitenlandse gasten de militaire erewacht af. Dit heeft symbolische betekenis: `Ik toon u mijn leger, ik heb geen geheimen`, is wat er min of meer met de erewacht aangeduid wordt.

Schloss Bellevue is tevens de locatie waar elke nieuwe ambassadeur in Duitsland zijn of haar geloofsbrieven als eerste aan de bondspresident toont. Duitsland is een gelangrijk land, dus van de pakweg 200 ambassadeurs uit de hele wereld heeft de bondspresident regelmatig een nieuw groepje op bezoek.

Ook ontvangers van het Bundesverdienstkreuz worden in het paleis door de bondspresident persoonlijk geeerd. De bondspresident houdt zich echter niet alleen met ceremonieen bezig. Hij dient uiteindelijk ook alle Duitse wetten te ondertekenen. Pas daarna zijn ze geldig. Hij is tenslotte staatshoofd..... De voorlaatste bondspresident, Horst Köhler, weigerde drie maal een wet te ondertekenen.

Het Bundespräsidialamt

Een blik omhoog in het moderne Bundespräsidialamt

Naast het paleis bevindt zich een modern gebouw waarin de medewerkers van de bondspresident hun werkruimtes hebben: het Bundespräsidialamt. Dit gebouw werd in 1998 uit zwart glanzend steen uit Zuid-Afrika opgetrokken. Nero Impala heet de steensoort. Bijzonder aan het gebouw: het is ellips-vormig, zodat je aan de buitenkant nooit meer dan een relatief kort stukje buitenmuur ziet. Dit is bewust zo gepland door het Frankfurtse architectenbureau dat het gebouw ontwierp. De reden: veel Berlijners zaten niet te wachten op een grote nieuwbouw in `hun` Tiergarten. Daarom werd gekozen voor dit ontwerp, dat het gebouw `kleiner maakt` dan het in werkelijkheid is. Bovendien weerspiegelt zich in de glanzende zwarte facade de natuur in het park, waardoor het gebouw minder opvalt. Een geslaagd ontwerp!

Binnenin blijkt het gebouw inderdaad veel groter te zijn dan de indruk die je aan de buitenkant krijgt. Hier bevinden zich ruimtes voor de ongeveer 180 medewerkers van het Bundespräsidialamt, die onder andere de toespraken van de bondspresident voorbereiden, bezoeken in de hele wereld plannen en de 200 brieven die de Bondspresident per dag ontvangt behandelen.

Een afbeelding van het hoofd van Gustav Heinemann, één van de tot dusver elf Duitse bondspresidenten

Op de begane grond bevindt zich een galerij met bustes van alle bondspresidenten die de Bondsrepubliek Duitsland sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gekend. Tot nu toe waren het allen mannen. Van de vorige bondspresident, Christian Wulff, ontbreekt vooralsnog het beeld. Wulff was de enige president die teruggetreden is, maar volgens onze gidse heeft het ontbreken van zijn beeld daar niets mee te maken. „Het is gewoon nog niet klaar, maar het komt zeker. Christian Wulff was tenslotte ook bondspresident.“

Jaarlijkse Open Dag

Wil je ook eens op bezoek in Schloss Bellevue? Dat kan, maar je moet het goed plannen (een jaartje van tevoren is handig.....) want de wachtlijst is errug lang!

Eenvoudiger is het om tijdens de jaarlijkse Open Dag aan het eind van de zomervakantie te komen.